Í kjarasamningum 2020 var samið um miklar breytingar á vinnutíma vaktavinnufólks. BSRB og aðildarfélög þess hafa í fjölda ára verið með kröfu um að 80% vaktavinna sé 100% vinna og má segja að gengið hafi verið að þeim kröfum við samningaborðið nú, að minnsta kosti fyrir hluta vaktavinnufólks.

Breytingarnar eru umfangsmiklar og eru gerðar með heilsu, öryggi, jafnvægi vinnu og einkalífs starfsfólks og öryggi skjólstæðinga að leiðarljósi. Þá er breytingunum einnig ætlað að stuðla að því að meiri festa verði í starfsemi vaktavinnustaða í opinberri þjónustu og dregið verði úr þörf fyrir yfirvinnu.

Helstu þættir breytinganna.

Vinnuvika vaktavinnufólks fer úr 40 tímum í 36. Þessi breyting gildir fyrir allt vaktavinnufólk. Fyrir vaktavinnufólk sem vinnur utan dagvinnutíma, um helgar og á nóttunni, er möguleiki á að stytta vinnuvikuna enn frekar, eða allt niður í 32 stundir. Breytingarnar verða gerðar án launaskerðingar. Allar breytingar taka gildi 1. maí 2021.

Vaktaálag

Vaktaálag er greitt fyrir vinnu utan dagvinnutíma. Vaktaálag á næturvöktum, á tímabilinu 00:00 til 08:00 verður hækkað, þannig það verður 65% á virkum dögum og 75% um helgar. Rannsóknir hafa sýnt að afar óhollt er að vinna á nóttunni og eiga hærri greiðslur að endurspegla það. Vaktaálag á öðrum tímum verður óbreytt, þannig að fyrir kvöldvaktir greiðist 33% vaktaálag og fyrir helgarvaktir að degi og kvöldi til greiðist 55% álag.

Vægi vinnustunda

Nýr þáttur í vaktavinnu er að vægi vinnustunda verður ólíkt. Þannig telja stundir utan dagvinnutíma meira en stundir á dagvinnutíma. Fyrir klukkustund á helgar- eða kvöldvakt reiknast þannig 63 mínútur og fyrir klukkustund á næturvakt alla daga vikunnar reiknast 72 mínútur. Þetta má einnig útskýra með því að fyrir hverja klukkustund á vakt fáist annað hvort 3 mínútur eða 12 mínútur í afslátt af vinnuskyldu. Með þessu er vinnutími vaktavinnufólks sem vinnur utan dagvinnumarka styttur enn meira, niður fyrir 36 tíma og allt niður að 32 tímum. Miðað við 40 stunda vinnuviku, sem hefur verið í gildi í nærri hálfa öld, er 32 tíma vinnuvika 80% starf.

Vaktahvati

Önnur nýjung í launamyndun vaktavinnufólks er vaktahvati. Við útreikning vaktahvata er horft á fjölda vakta á launatímabili og fjölbreytileika vakta. Vaktir eru flokkaðar í fjóra flokka; dagvakt, kvöldvakt, helgarvakt (allur sólarhringurinn) og næturvakt (virka daga). Til þess að eiga rétt á vaktahvata þarf viðkomandi starfsmaður að mæta minnst 14 sinnum til vinnu í minnst tvo flokka vakta. Til þess að vaktir telji inn í flokk þurfa minnst 15 tímar að vera í hverjum flokki og starfsmaður þarf að auki að vinna minnst 42 tíma utan dagvinnumarka til að eiga rétt á vaktahvata.

Vaktahvatinn á að tryggja að vaktavinnufólk í fullu starfi lækki ekki í launum við breytinguna. Þá á hann einnig að hvetja til þess að vaktabyrði sé deilt á milli starfsmanna. Vaktahvatinn hvetur einnig til þess að vaktir séu skipulagðar með heilsu og öryggi starfsfólks að leiðarljósi, þ.e. dregið er úr hvata fyrir langar vaktir og stubbavaktir.

Vaktahvatinn er greiddur sem hlutfall af mánaðarlaunum samkvæmt eftirfarandi töflu.

Yfirvinna

Breytingar eru gerðar á yfirvinnu og eftir gildistöku breytinganna verður til yfirvinna 1 og yfirvinna 2. Yfirvinna 1, 0,9385% af mánaðarlaunum, er greidd milli kl. 8 og 17 á virkum dögum þar til starfsmaður hefur skilað 38:55 tímum í vinnu. Eftir það og á öðrum tímum sólarhringsins er greidd yfirvinna 2, sem er greidd sem 1,0385% af mánaðarlaunum.

Vonast er til þess að vinnutímabreytingar vaktavinnufólks hafi þau áhrif að dregið sé úr yfirvinnumenningu. Þau gæði sem vaktavinnufólk fær með breytingunni, t.d. vaktahvati og vægi vinnustunda, fylgja vinnuskyldu starfsfólks, en ekki aukavöktum.

Helgidagafrí

Flest vaktavinnufólk getur þurft að vinna alla daga ársins, þar með talið á stórhátíðum og rauðum dögum. Vegna þessa hefur vaktavinnufólk annað hvort getað fengið greidda bætingu eða fengið 11 daga vetrarfrí. Þessu verður breytt við gildistöku breytinganna. Bætingin verður felld niður og í stað 11 daga vetrarfrís sem ávinnst á ársgrundvelli og er tekið út á næsta almanaksári mun vaktavinnufólk fá jafn marga frídaga og dagvinnufólk. Þeir frídagar sem falla á virka daga skapa þannig frídaga fyrir vaktavinnufólk með sama hætti og dagvinnufólk, þó vaktavinnufólk geti e.t.v. ekki tekið frí á umræddum dögum. Úttekt frídaga sem skapast með þessum hætti verður einnig gerð sveigjanlegri. Fólk getur þannig tekið þá jafnóðum, eða óskað eftir því að safna þeim upp og taka marga í einu. Þetta gæti t.d. nýst vaktavinnufólki til þess að dekka vetrarfrí í skólum.

Rauðir dagar

Álag fyrir vinnu milli 16 á aðfangadagskvöld og gamlárskvöld og fram til 8 að morgni jóladags og nýársdags verður hækkað í 120%. Aðrir rauðir dagar verða áfram greiddir á 90% álagi.